کاشت درخت در خوزستان؛ راهکاری برای مهار ریزگردها و احیای بیابان‌ها
خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: مسئولان محلی و کارشناسان محیط زیست در خوزستان می‌گویند پروژه کاشت درخت که به تازگی فاز عملیاتی خود را آغاز کرده، می‌تواند نقطه عطفی در مبارزه با بیابان‌زایی و بحران ریزگردها در این استان باشد. این طرح که از یک هفته پیش با تسطیح زمین و چاله‌کنی در منطقه‌ای به وسعت صدها هکتار کلید خورده، قرار است از به زودی وارد مرحله نهال‌کاری شود و تا پایان سال جاری بخش‌هایی از آن به بهره‌برداری برسد.
محمد کوچک، مسئول فنی پروژه مقابله با ریزگردهای بسیج سازندگی خوزستان در گفتگویی اعلام کرد: «عملیات اجرایی با استفاده از بیل‌های مکانیکی و تجهیزات سنگین آغاز شده و برنامه‌ریزی کرده‌ایم که در دو فاز ۲۵ متری تا پایان سال به نتایج ملموسی برسیم.» او افزود که این پروژه با تکیه بر مشارکت مردمی و استفاده از نیروهای بومی در حال اجراست و قرار است در پاییز نیز ادامه یابد.
به گفته کوچک، تجهیزات مورد نیاز از جمله تراکتور، بیل مکانیکی و تانکرهای آب با همکاری مردم محلی تأمین شده است. این رویکرد نه تنها به پیشبرد پروژه کمک می‌کند، بلکه با ایجاد فرصت‌های شغلی، رونق اقتصادی را به منطقه‌ای که سال‌ها از تبعات زیست‌محیطی رنج برده، بازمی‌گرداند. «ما می‌خواهیم این طرح فراتر از یک پروژه زیست‌محیطی باشد؛ هدف ما احیای زندگی در این منطقه است»، او تأکید کرد.
تثبیت خاک در اولویت
در همین حال، حمید نوری ممبینی، دبیر قرارگاه محرومیت‌زدایی بسیج سازندگی سپاه حضرت ولی‌عصر (عج)، از راه‌اندازی قرارگاه بیابان‌زدایی شهدای مدافع حرم خبر داد. این قرارگاه با هدف مقابله با پدیده گرد و غبار در خوزستان تشکیل شده و عملیات آن به همت سازمان بسیج سازندگی سپاه در حال انجام است.
نوری ممبینی گفت: «مهم‌ترین هدف ما تثبیت خاک در کانون‌های اصلی ریزگرد، به‌ویژه کانون شماره ۴ جنوب شرق اهواز است. این منطقه یکی از بحرانی‌ترین نقاط تولید گرد و غبار در استان محسوب می‌شود.» او با اشاره به مشارکت بالای مردم محلی افزود: «مردم این منطقه نقش بزرگی در اجرای این طرح دارند و ما امیدواریم با همراهی آن‌ها به نتایج پایداری دست یابیم.»
به گفته این مقام مسئول، کاشت درخت و ایجاد پوشش گیاهی نه تنها به کاهش ریزگردها کمک می‌کند، بلکه مراتع دامی را احیا کرده و زمینه‌ساز توسعه اقتصادی برای جوامع محلی خواهد شد. «این پروژه فقط برای امروز نیست؛ ما به دنبال آینده‌ای سبز برای خوزستان هستیم».
خوزستان و چالش ریزگردها
استان خوزستان سال‌هاست که با معضل ریزگردها دست‌وپنجه نرم می‌کند. این پدیده که منشأ آن هم کانون‌های داخلی و هم خارجی در کشورهای همسایه مانند عراق است، کیفیت زندگی را در شهرهایی چون اهواز به شدت تحت تأثیر قرار داده است. خشک شدن تالاب‌ها، سوءمدیریت منابع آب و تغییرات اقلیمی از جمله عواملی هستند که به تشدید این بحران دامن زده‌اند.
کانون جنوب شرق اهواز، با مساحتی بالغ بر ۱۱۲ هزار هکتار، یکی از بزرگ‌ترین و بحرانی‌ترین نقاط تولید گرد و غبار در خوزستان به شمار می‌رود. کارشناسان می‌گویند وزش باد در این منطقه به راحتی خاک خشک و سست را به هوا بلند کرده و ابری از گرد و غبار را به سمت شهرهای اطراف، از جمله اهواز، هدایت می‌کند. این وضعیت نه تنها سلامت عمومی را تهدید می‌کند، بلکه به کشاورزی و زیرساخت‌های منطقه نیز آسیب جدی وارد کرده است.
کاشت درخت به عنوان یکی از مؤثرترین روش‌های بیابان‌زدایی در جهان شناخته می‌شود. درختان با ریشه‌های خود خاک را تثبیت کرده و از فرسایش بادی جلوگیری می‌کنند. همچنین، سایه‌اندازی و افزایش رطوبت نسبی در منطقه می‌تواند به کاهش دما و بهبود شرایط اقلیمی کمک کند. در خوزستان، گونه‌های مقاوم به خشکی و شوری مانند کهور، گز و کنار برای این پروژه انتخاب شده‌اند که با شرایط سخت بیابانی منطقه سازگارند.
دکتر علی محمدی، کارشناس محیط زیست در این خصوص گفت: «کاشت درخت در مقیاس وسیع می‌تواند به طور قابل توجهی از بلند شدن ریزگردها جلوگیری کند. این روش در کنار احیای تالاب‌ها و مدیریت منابع آب، یک راهکار بلندمدت برای حل بحران است.» او هشدار داد که بدون اقدامات مکمل، مانند توقف انتقال بی‌رویه آب از سرشاخه‌های رودخانه‌های خوزستان، اثرات این پروژه ممکن است محدود بماند.
مشارکت شرکت‌های نفتی
یکی از ویژگی‌های برجسته این پروژه، همکاری شرکت‌های نفتی فعال در خوزستان است. این شرکت‌ها که بخش قابل توجهی از اقتصاد منطقه را در دست دارند، با تأمین بخشی از منابع مالی و لجستیکی به اجرای طرح کمک کرده‌اند. با این حال، برخی منتقدان معتقدند که فعالیت‌های نفتی خود از عوامل تشدید بیابان‌زایی در خوزستان بوده و این مشارکت باید با بازنگری در سیاست‌های زیست‌محیطی این شرکت‌ها همراه شود.
علاوه بر این، چالش‌هایی مانند کمبود آب برای آبیاری نهال‌ها و پایداری پروژه در برابر شرایط اقلیمی سخت منطقه همچنان پابرجاست. کوچک در این باره گفت: «ما در حال برنامه‌ریزی برای استفاده از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای و بهره‌گیری از آب‌های بازیافتی هستیم تا وابستگی به منابع آب سطحی را کاهش دهیم.»
با وجود موانع، اجرای این پروژه امیدی تازه در دل ساکنان خوزستان ایجاد کرده است. فاطمه احمدی، یکی از اهالی منطقه جنوب شرق اهواز در این خصوص گفت: «سال‌هاست که گرد و غبار زندگی ما را مختل کرده. اگر این درخت‌ها واقعاً کاشته شوند و رشد کنند، شاید بچه‌هایمان بتوانند نفس راحتی بکشند.»
کارشناسان نیز معتقدند که موفقیت این طرح می‌تواند الگویی برای سایر مناطق بیابانی ایران باشد. در صورت تداوم حمایت‌ها و اجرای دقیق برنامه‌ها، خوزستان می‌تواند از یک منطقه بحران‌زده به نمونه‌ای موفق در احیای محیط زیست تبدیل شود.
مسئولان پروژه اعلام کرده‌اند که پس از تکمیل فازهای اولیه، برنامه‌هایی برای گسترش طرح به سایر کانون‌های ریزگرد در خوزستان در دستور کار قرار دارد. نوری ممبینی تأکید کرد: «این فقط آغاز راه است. ما قصد داریم با همکاری مردم و نهادهای مختلف، کل استان را از تهدید ریزگردها نجات دهیم.»
در حالی که نهال‌ها فردا در خاک خوزستان ریشه می‌دوانند، نگاه‌ها به آینده‌ای است که در آن آسمان این استان دیگر غبارآلود نباشد. این پروژه، آزمونی بزرگ برای اراده جمعی در برابر یکی از جدی‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی ایران است.
