شعارهایی که به اتحاد مقدس ضربه می‌زند؛ «بنده با این کارها مخالفم»
به گزارش خبرنگار مهر، نماز جمعه هفتم شهریورماه تهران در مصلی امام خمینی (ره) در حالی برگزار شد که با حاشیه‌هایی همراه بود. در جریان خطبه‌های نماز جمعه تعدادی از نمازگزاران با سردادن شعارهایی برخی از مسئولان مذاکره کننده برجام را خطاب قرار دادند که با واکنش و تذکر جدی حجت الاسلام حاج علی اکبری مواجه شد اتفاقی که پیش از این نیز در خصوص مسئولان دیگر کشور افتاده و نماز جمعه را به محلی برای موضع گیری برخی نمازگزاران تبدیل کرده است.
امام جمعه موقت تهران در واکنش به شعار دهندگان با تاکید بر اینکه این شعارها هیچ ربطی واقعاً به نماز جمعه ندارد، گفت: «من تعجب می‌کنم از این دوستان؛ [این اقدام] هم بی‌نظمی است و هم شعارهایی که می‌دهند واقعاً ربطی به منطق و مرام نماز جمعه و امام مسلمین ندارد.»
از روزهای ابتدایی برگزاری نمازجمعه در تابستان ۱۳۵۸، به امامت آیت الله سید محمود طالقانی، همواره یکی از اتفاقات پرتکرار در میان یا پیش از سخنان خطیب جمعه، شعار دادن جمعیت نمازگزار در تأیید سخنان امام جمعه یا اعلام موضع در خصوص اتفاقات داخلی یا خارجی بود. آن روزها با وجود دسته بندی‌های مختلف، شعارهایی که در خلال سخنان خطیب جمعه شنیده می‌شد، از آن جنس نبود که وحدت ملی ایرانیان را نشان بگیرد.
شعار مشهور «خلیج فارس ایران؛ محل دفن ریگان» که مردم در نمازجمعه‌ها سالهای دفاع مقدس و در مخالف با سیاست‌های استکباری رونالد ریگان رئیس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا سر می‌دادند، و شعارهایی نظیر آنکه حمایت از سیاست‌های انقلابی نظام جمهوری اسلامی و رهبران آن به شمار می‌رفت، قاطبه این واکنش‌های مردمی را نمایندگی می‌کرد.
از اوایل دهه هفتاد اما با شدت گرفتن، بحث‌ها و نزاع‌های سیاسی، برخی مواقع شعارهایی که در نمازهای جمعه شنیده می‌شد، رنگ و بوی دیگری پیدا کرده بود. حضرت آیت الله خامنه ای در سخنرانی خود در دیدار مردم آذربایجان در بهمن ماه ۱۳۹۱ با رد این نوع رفتارها تذکر دادند: «این حرفی که من امروز زدم و از بعضی از مسئولان و سران کشور گله‌گزاری کردم، موجب نشود که حالا یک عده‌ای راه بیفتند، بنا کنند علیه این و آن شعار دادن؛ نه، بنده با این کار هم مخالفم. اینکه شما یک نفر را به عنوان ضد ولایت، ضد بصیرت، ضد چه، مشخص کنید، بعد یک عده‌ای راه بیفتند علیه او شعار بدهند، مجلس را به هم بزنند، بنده با این کارها هم مخالفم؛ این را من صریح بگویم. این کارهائی که در قم اتفاق افتاد، بنده با این‌جور کارها مخالفم. آن کارهائی که در مرقد امام اتفاق افتاد، بنده با این‌جور کارها مخالفم. بارها به مسئولین و کسانی که می‌توانند جلوی این چیزها را بگیرند، تذکر داده‌ام. آن کسانی که این کارها را می‌کنند، اگر واقعاً حزب‌اللّهی و مؤمنند، خب نکنند. می‌بینید که تشخیص ما این است که این کارها به ضرر کشور است، این کارها به نفع نیست. با احساساتشان راه بیفتند اینجا، آنجا، علیه این شعار بدهند، علیه آن شعار بدهند؛ این شعاردادن‌ها کاری از پیش نمی‌برد. این خشم‌ها را، این احساسات را برای جای لازم نگه دارید. در دوران دفاع مقدس اگر بسیجی‌ها می‌خواستند همین طور بروند یک جائی، طبق میل خودشان حمله کنند، که خب پدر کشور در می‌آمد. نظمی لازم است، انضباطی لازم است، مراعاتی لازم است. اگر چنانچه به این حرف‌ها اعتنائی ندارند، آنها که خب حسابشان جداست؛ اما آن کسانی که به این حرف‌ها اعتناء دارند و مقیدند که برخلاف موازین شرع حرکت نکنند، باید مراقبت کنند، از این کارها نکنند.»
البته این منحصر به نمازجمعه نماند و در چندین مراسم دیگر در سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی و چند مراسم عمومی دیگر تکرار شد.
حضرت آیت الله خامنه ای بار دیگر نیز این نوع رفتارها را در ۱۴ خرداد ۱۴۰۱ تقبیح کرده و گفتند: «شنیدم، به من خبر دادند که امروز در اثنای سخنرانی جناب آقای حاج حسن آقای خمینی کسانی سر و صدا کردند؛ بنده با این کار مخالفم، با این نوع تخریب کردن‌ها و سر و صدا کردن‌ها بنده موافق نیستم، من مخالفم؛ این را همه بدانند. امیدواریم ان‌شاءالله خدای متعال همه‌ی ما را به راه راست هدایت کند.»
روح و منطق نماز جمعه
حجت الاسلام حاج علی اکبری در تذکر هفتم شهریور خود به شعاردهندگان اشاره به منطق و مرام نماز جمعه کرد و این کار را بر این اساس نادرست دانست. آنچنان که از بیانات حضرت امام خمینی و حضرت آیت الله خامنه ای درباره روح و منطق نماز جمعه به دست می‌آید، ایشان، نماز جمعه را قرارگاه ایمان، تقوا، بصیرت، اخلاق می‌دانند و معتقدند باید با این چشم به نماز جمعه نگاه کنیم.
ایشان عمده هدف نماز جمعه را مسئله تبیین می‌دانند و معتقدند عمده هدف انبیای الهی تبیین بود و نماز جمعه از این جهت که محل اجتماع مسلمین است، یک فرصت بزرگی برای تبیین کردن است.
نماز جمعه به عنوان یکی از مهم‌ترین مناسک عبادی در اسلام، علاوه بر جنبه‌های مذهبی، نقش‌های اجتماعی و سیاسی بسیار مهمی نیز دارد. این فریضه الهی، فرصتی است برای تجمع مسلمانان و بیان نیازهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آنها. در این راستا، نماز جمعه می‌تواند به تحکیم وحدت و اتحاد ملی کمک شایانی کند. امام جمعه به عنوان نماینده روحانی و سیاسی در نماز جمعه، می‌تواند با بیان مسائل وحدت‌آفرین و تأکید بر نقاط مشترک میان ملت ایران و مسلمانان، نقش مؤثری در «اتحاد مقدس ملی» ایفا کند. خطبه‌های نماز جمعه فرصتی است برای تبیین اصول مشترک و دعوت به همدلی و همکاری در برابر چالش‌ها و مشکلات اجتماعی.
البته نباید این را نیز از نظر دور داشت که نماز جمعه می‌تواند به عنوان یک بستر مناسب برای بیان نظرات و خواسته‌های مردم در زمینه‌های سیاسی و اجتماعی عمل کند. این فضا به مردم اجازه می‌دهد تا نظرات خود را در مورد مسائل روز کشور بیان کنند و به نوعی می‌تواند به تقویت مشارکت سیاسی و اجتماعی در کشور کمک کند. شاید یکی از علل اینگونه رفتارها را بتوان در فقدان چنین جایگاهی دید. در سایه نبود مکان‌هایی برای بیان اعتراضات و انتقادات، به ناچار نماز جمعه به تریبون این اقدام تبدیل می‌شود. سال ۱۴۰۱ شهرداری تهران خبرداد چند نقطه از تهران برای برگزاری تجمعات و بیان دیدگاه‌ها و انتقادات و اعتراضات تعیین می‌شود. پیش از آن نیز شورای شهر به دو فوریت تعیین مکان‌های برای اعتراض مردمی رای داده بود اما آنچه مشهود است از آن سال هنوز این مصوبه شورای شهر و تصمیم شهرداری عملی نشده است. هرچند که لزوم وجود جایگاهی برای بیان انتقادات و اعتراضات نباید منتهی به بیان نکات و سردادن شعارهایی شود که اتحاد ملی و اسلامی را خدشه دار کند.
نماز جمعه به عنوان یک نهاد مهم اجتماعی و مذهبی، نقش بسزایی در تحکیم وحدت و اتحاد ملی دارد. از طریق برقراری ارتباطات اجتماعی، ترویج اصول وحدت ملی و اسلامی، مقابله با تفرقه، تقویت احساس مسئولیت اجتماعی و ایجاد فضایی برای بیان نظرات سیاسی، نماز جمعه می‌تواند به عنوان یک ابزار قوی در راستای تقویت همبستگی و اتحاد ملی عمل کند. امید که ضمن ارتقا جایگاه و ایجاد تحول جدی در نمازهای جمعه، ضمن بیان دیدگاه‌های مختلف و پیشنهادات و نقدها، شاهد استفاده از این فضا برای مواردی که نقض غرض و در نقطه مقابل اتحاد ملی است، نباشیم و شعارهایی را نشنویم که به ضرر کشور و اتحاد ملت باشد.
