جلسات قرآنی «مسکین» رویکرد تربیت‌محور داشت؛مبدع راهپیمایی غدیر در کشور
خبرگزاری مهر گروه دین و اندیشه-سمانه نوری زاده قصری: استاد محمدرحیم مسکین در سال ۱۳۰۹ در همدان متولد شد. پدر ایشان، مرحوم کریم مسکین، از قاریان قرآن و ارادتمندان اهل بیت (ع) بود. به گفته نزدیکان، وجود چنین پدری، شوق قرائت قرآن و مداحی را از کودکی در وجود استاد مشتعل ساخت. به نقل از شاگردان، استاد مسکین پس از مدتی، به دنبال فراگیر کردن فرهنگ قرآنی و تشکیل جلسه قرآن برای نونهالان و نوجوانان بود. به همین منظور، اولین جلسه قرآنی را در مسجد پای گنبد همدان پایه‌گذاری کرد. پس از مأموریت به تهران، استاد مسکین از جلسات متعدد، از جمله جلسه مرحوم استاد سعیدی، بهره برد. متعاقباً، با توصیه ایشان، مسئولیت اداره جلسه مکتب علی (ع) را در تهران به عهده گرفت. پس از بازگشت از تهران در سال ۱۳۴۳، مکتب امام زمان (عج) را بنا نهاد. با استقبال و حضور نوجوانان از این جلسه، به نقل از اطرافیان، استاد مسکین در اندیشه گسترش فضای قرآنی و تشکیل شعباتی دیگر از مکتب امام زمان (عج)، دو جلسه نونهالان معصومیه و اتفاقیون را دایر کرد.
همچنین، در پی سفر به مشهد مقدس و آشنایی با جلسات چهارده‌گانه مرحوم حاجی عابدزاده، استاد مسکین، به گفته خودش، تشکیل چنین جلساتی در همدان را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار داد. پس از بازگشت از مشهدالرضا، در اولین مرحله، نام جلسه معصومیه را به نونهالان محمدیه و جلسه اتفاقیون را به علویه تغییر داد. پس از آن، جلسات دیگری با نام های فاطمیه، حسنیه، حسینیه، سجادیه، باقریه، جعفریه، کاظمیه، رضویه، تقویه، نقویه و عسکریه تشکیل داد. در نهایت، در روز عید غدیر، نونهالان مهدیه مکتب امام زمان (عج) در منزل شهیدان حقگویان افتتاح شد. جلسات چهارده‌گانه به طور سیار در منازل و مناطق مختلف شهر برگزار شد. اسناد رسمی باقی‌مانده و منتشر شده ساواک نشان می‌دهد که رژیم ستم‌شاهی نگران شکل‌گیری آن‌ها بوده و حتی نام بعضی از نوجوانان ۱۲-۱۳ ساله مکتب نیز در اسناد ساواک درج شده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی جلسه عصر جمعه و دعای سمات استاد مسکین طبق روال قبل با مسئولیت شخصی وی ادامه یافت تا اینکه در روز دوم محرم و در آبان ماه ۱۳۹۳ به ملکوت اعلی پیوست.
تربیت نسل قرآنی
استاد مسکین در این سال‌ها با برنامه‌ریزی، سازماندهی، نظارت و سرکشی به جلسات چهارده‌گانه، آن‌ها را در اداره بهتر و تداوم راه تشویق می‌کرد. ایشان با بهره‌گیری از روش‌ها و شیوه‌های خاص خود که همواره مبتنی بر اخلاص و احترام به پویندگان قرآنی بوده، نسبت به تربیت نسل قرآنی اقدام می‌کرد. وی با هدف پیوند مستمر با این هیئت‌ها، در جلسات عصر جمعه اقدام به آزمون‌های ادواری نماز و قرآن از افرادی می‌کرد که از جلسات چهارده‌گانه صبح جمعه معرفی می‌شدند. در کنار آن، همچنان به تربیت مربیان جدید نیز همت می‌گماشت تا هیچ‌گاه خلاء ناشی از مهاجرت و ادامه تحصیل دانشگاهی مربیان یا اعزام به سربازی آنان احساس نشود.
تعداد زیادی از شاگردان استاد مسکین در یاری رساندن به انقلاب اسلامی به زعامت امام خمینی (ره) در صحنه‌های مختلف حضوری شایسته داشته و بعد از پیروزی انقلاب در نهادهای برخاسته از آن، مراکز علمی، آموزشی و فرهنگی، دوایر دولتی و بازار منشأ خدمات بسیار بودند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جلسه عصر جمعه و دعای سمات استاد مسکین طبق روال قبل با مسئولیت شخص وی ادامه یافت.
پس از گذشت سی و اندی سال از پیروزی انقلاب اسلامی و با نگاهی به ثمرات بسیار زیاد نهال پربرکتی که استاد مسکین سال‌ها قبل کاشته، گروهی از شاگردان استاد مسکین به آموزش و تربیت قرآنی و تجدید فعالیت و گسترش فعالیت‌های مکتب امام زمان (عج) اقدام کردند که نقطه‌عطفی در تاریخچه این مکتب با برکت به حساب می‌آید.
این جلسات در حال حاضر ذیل عنوان و پرچم مقدس مکتب امام زمان (عج) به فعالیت مشغولند. بر اساس این گزارش، در ۵۰ سال گذشته، تعداد کثیری از قرآن‌آموزان این مکتب در گوشه و کنار کشور و حتی خارج از کشور با درک عینی، احساس عملی و مشاهده شخصیِ تأثیر این‌گونه جلسات، هرجا که توانسته‌اند بی نام و نشان و یا ذیل عناوین مقدس دیگری محفل، انجمن، کلاس، کانون و… قرآنی به پا کرده‌اند که بررسی و احصاء آن عملاً غیر ممکن به نظر می‌رسد.
محمدرحیم مسکین پیرترین مداح همدان بود که در هیئت زینبیه همدان و عباسیه جولان مداحی می‌کرد و خود مؤسس هیئت مکتب امام زمان (عج) همدان بود. بیشتر مداحان همدانی شاگرد وی هستند و وی بالغ بر ۱۰۰ مداح اهل بیت (ع) را تربیت کرده و تحویل جامعه داده است.
یادبود استاد مسکین؛ نماد قرآن و عترت و بنیان‌گذار مکتب امام زمان (عج)
حجت الاسلام جواد مجتهدی، از شاگردان مرحوم استاد مسکین، خاطرات و ناگفته‌های خود را از این عالم ربانی و جلسات قرآنی مکتب امام زمان (عج) در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد و گفت: از سن ۷ سالگی حدوداً من با مرحوم آقای مسکین آشنا شدم و الان ۶۴ سالم هست می‌توانم مرحوم آقای مسکین را نماد قرآن و عترت نام ببرم.
مکتب امام زمان (عج)؛ از ۱۵ جلسه خانگی تا ۱۸۵ شعبه فعال
حجت الاسلام جواد مجتهدی گفت: مهمترین یادگار استاد مسکین، جلسات قرآنی مکتب امام زمان (عج) است که پیش از انقلاب با ۱۵ جلسه خانگی آغاز شد. این جلسات که نام‌گذاری آن‌ها به نام چهارده معصوم (ع) صورت گرفته بود، پس از انقلاب به ۱۸۵ شعبه فعال در سراسر جهان گسترش یافته است. این جلسات عصاره‌ای از شاگردان برجسته و برگزیدگان ۱۴ جلسه اولیه هستند که بسیاری از آن‌ها در جلسه خود استاد مسکین نیز حضور داشتند.
۱۵۰ شهید از مکتب امام زمان (عج)
مجتهدی با اشاره به نیت خالص و نفس پرخیر استاد مسکین، بیان داشت: شاگردان ایشان در هر کجای دنیا که رفته‌اند، منشأ خیر و برکت بوده‌اند.
وی با تأکید بر اینکه آمار دقیق در دست نیست، اعلام کرد: از ۱۵ جلسه اولیه مکتب امام زمان (عج)، حداقل ۱۵۰ شهید به انقلاب اسلامی تقدیم شده است. شهید سازیان و شهید علی خوش لفظ، که رهبر معظم انقلاب از آن‌ها به نیکی یاد کرده و خاطراتی نقل کرده‌اند، از جمله این شهدای مکتب امام زمان (عج) هستند.
تأثیر مکتب امام زمان (عج) در جهان
مجتهدی به موارد متعددی از تأثیرگذاری شاگردان استاد مسکین در خارج از کشور اشاره کرد و اظهار داشت: از جمله این موارد، راه‌اندازی یک مؤسسه بین‌المللی قرآن در ایتالیا توسط یکی از شاگردان استاد مسکین است که حتی در مستند “خانه‌های نورانی” شبکه ۴ نیز به تصویر کشیده شده است. همچنین، راه‌اندازی تشکیلات قرآنی در پاکستان توسط یکی دیگر از شاگردان، و فعالیت جلساتی چون انوار الزهرا و مکتب الصادق در همدان، همگی ریشه در مکتب امام زمان (عج) دارند.
مجتهدی اضافه کرد: استاد مسکین جلسه هفتگی خود را با دعای حضرت موسی (ع) آغاز می‌کردند: «رب اشرح لی صدری و یسرلی امری ولل عقدة من لسانی یفقهو قولی». این شاگرد استاد مرحوم مسکین معتقد است که رمز موفقیت ده‌ها ساله این مکتب، همین دعای طلب شرح صدر از خداوند متعال بوده است.
مجتهدی گفت: که هرگز ندیده‌ام استاد مسکین بر سر موضوعی عصبانی شوند و این لطف الهی به ایشان، توأم با مراقبت‌های ویژه، سبب نورانیت این جریان شده است.
مکتب امام زمان (عج)؛فراتر از آموزش قرآن، نهضتی برای تربیت و ایثار
جواد مجتهدی شاگرد برجسته مرحوم استاد مسکین، در ادامه خاطرات خود، بر رویکرد «تربیت محور» جلسات قرآنی مکتب امام زمان (عج) تأکید کرد و گفت: این رویکرد عاملی کلیدی در موفقیت و تداوم این نهضت قرآنی است.خاطره‌ای از مداحی مرحوم استاد مسکین، عمق تواضع و وارستگی ایشان را آشکار می‌سازد که با وجود کسالت و کهولت سن، استاد از درج نام خود در اطلاعیه‌های مراسم‌ها امتناع می‌کردند و معتقد بودند که اگر نام خود را ببینند و خوشحال شوند، باید در دنیا پاسخگوی آن باشند. این برخورد، نمونه‌ای از مراقبت شدید ایشان نسبت به حفظ خلوص نیت و دوری از خودنمایی بود.
پیشگامی در برگزاری «شادی پیمایی غدیر»
مجتهدی از ابتکار مکتب امام زمان (عج) در برگزاری “شادی پیمایی غدیر” در همدان خبر داد و آن را اولین تجربه در سطح کشور دانست و گفت: این رویداد فرهنگی که با استقبال گسترده رسانه‌ها و پخش ویژه آن در شبکه یک و خبر همراه شد، نشان از نگاه نوآورانه مکتب در ترویج معارف اهل بیت (ع) داشت. این حرکت که با دعای خیر استاد مسکین برای جهانی شدن آغاز شد، به تدریج در سراسر کشور گسترش یافت.
«مشق عشق»؛پیوند اربعین با قرآن و اهل بیت (ع)
وی افزود: خاطره‌ای دیگر از پیوند عمیق مکتب با مفاهیم دینی، برگزاری راهپیمایی “مشق عشق” در اربعین حسینی بود. این برنامه که با هدف زنده نگه داشتن یاد کربلا و اهل بیت (ع) برای کسانی که امکان تشرف به کربلا را نداشتند، برگزار شد. واقف خیری که در کودکی از مکتب امام زمان (عج) یک زیرپوش جایزه گرفته بود، سال‌ها بعد با هزینه ۸۰ میلیون تومانی برای پذیرایی از قرآن‌آموزان، دین خود را به مکتب ادا کرد. این نشان از تأثیر بلندمدت و عمیق تربیت قرآنی مکتب بر زندگی افراد دارد.
اهمیت نماز در مکتب امام زمان (عج)
مجتهدی با تأکید بر اهمیت نماز در مکتب امام زمان (عج) گفت: حتی یک غلط کوچک در تشهد نماز، موجب عدم قبولی آن توسط استاد مسکین می‌شد و قرآن‌آموز مکلف بود تا هفته آینده تلاش کند و نماز را به درستی بیاموزد. این دقت و وسواس، اهمیت نماز را در دل نوجوانان و جوانان نهادینه می‌کرد و آن‌ها را به تلاش بیشتر برای یادگیری و اقامه صحیح نماز ترغیب می‌نمود.
در پایان، مجتهدی با اشاره به تداوم فعالیت‌های مکتب و یاد و خاطره استاد مسکین، به هدایای معنوی که شاگردان برای ایشان می‌فرستند، اشاره کرد و گفت: خواندن سوره توحید در هنگام وضو، فرستادن هدیه با هر بار قفل کردن درب منزل، و خواندن نماز شب به نیت ایشان، تنها بخشی از این هدایا است که نشان از زنده بودن یاد و تأثیر عمیق ایشان بر پیروانش دارد.
