تدوین چشم‌انداز ۲۰ساله حوزه‌های علمیه بر اساس پیام راهبردی رهبر انقلاب
به گزارش خبرگزاری مهر، حجت‌الاسلام والمسلمین سید حسین میرمعزی اظهار کرد: پس از صدور پیام تاریخی، مهم و راهبردی مقام معظم رهبری به همایش یکصدمین سال باز تأسیس حوزه علمیه قم، بلافاصله در پژوهشکده مطالعات راهبردی جلساتی تشکیل شد و به تحلیل راهبردی محتوای آن پرداختیم.
وی افزود: ابتدا یک تحلیل راهبردی از این پیام ارائه کردیم و در شورای معاونان مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه ارائه شد و پس از آن اقداماتی در پژوهشکده مطالعات راهبردی انجام گرفت.
استاد حوزه علمیه قم در رابطه با ویژگی‌های این پیام و نتایجی که به نوعی در رابطه با محتوای این پیام استخراج شده، گفت: اینکه این پیام مخاطبش مخصوص مرکز مدیریت حوزه علمیه قم یا مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه برادران نیست. گرچه درباره حوزه علمیه قم و به نوعی تحلیل یکصد سال باز تأسیس آن است، ولی محتوای آن مربوط به تمام نهادهای حوزوی و حوزویان و از جمله و در رأس آنها مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه در قم و کشور است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: این پیام باید هم در مراکز مدیریت حوزه‌های علمیه و هم برای همه نهادهای مرتبط با حوزه و روحانیت به عنوان یک سند بالادستی راهبردی تلقی شود و هم برای همه حوزویان هویت آفرین باشد. همه حوزویان، طلاب و اساتید می‌توانند بر اساس این پیام حرکت خودشان را تنظیم کنند و نقشه راه زندگی خودشان را در عرصه طلبگی بر اساس این پیام تعیین کنند، بنابراین مخاطب این پیام همه نهادهای حوزوی مراکز مدیریت حوزه در قسمت خواهران و برادران در مشهد و اصفهان و بلکه همه مراکز مدیریت حوزوی و نهادهای حوزوی در سراسر جهان و همه طلاب و روحانیون هستند.
استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه دال مرکزی و حرف اصلی که در این پیام به آن پرداخته شده ماهیت حوزه علمیه است، اظهار کرد: مقام معظم رهبری با یک تحلیل تاریخی اثبات فرمودند که هویت تاریخی حوزه عبارت است از یک نهاد علمی تربیتی برون گرا و دارای کارکردهای اجتماعی و سیاسی و تصریح کردند که حوزه تنها یک مرکز تدریس و تدریس نیست؛ بلکه یک مرکز علمی تربیتی است و هدف این مرکز تربیت انسان‌هایی است که دارای کارکردهای اجتماعی سیاسی باشند. این مرکز برای آن است که نیازهای جامعه و نظام و تمدن اسلامی را پاسخ دهد و تأمین کند.
وی افزود: در این مرکز علمی تربیتی دارای کارکردهای اجتماعی سیاسی، محور اصلی محور علمی است و در محور علمی هم بخش اصلی بخش آموزش است. بنابراین تحول حوزه به سمت حوزه پیشرو و سرآمد باید از تحول نظام آموزشی و تربیتی حوزه شروع شود. در حقیقت می‌توان گفت نظام پیشران برای تحول حوزه در عرصه‌های مورد نظر مقام معظم رهبری، نظام آموزشی است و نظام تربیتی و تبلیغی و سایر نظام‌های دیگر باید در چارچوب تحول نظام آموزشی تحول پیدا کنند.
حجت‌الاسلام میرمعزی با بیان اینکه در منظومه رشته‌های علمی حوزه رشته اصلی و پیشران، رشته فقه است اظهار کرد: اگر این رشته فقه آنطور که مقام معظم رهبری توصیف کردند پیشرفت کند و پاسخگوی نیازهای جامعه باشد و به طراحی نظامات اجتماعی و تولید نوآوری‌های تمدنی بپردازد، سایر رشته‌های حوزه هم مثل فلسفه، کلام و سایر رشته‌ها هم به تبع فقه تحول پیدا می‌کنند.
وی تأکید کرد: این پیام از سویی در امتداد منشور حوزه و روحانیت حضرت امام راحل امام خمینی کبیر است، بنابراین باید در امتداد و در راستای آن منشور تفسیر و درک شود و از سوی دیگر این پیام به نوعی مرتبط است با تمام صحبت‌هایی است که مقام معظم رهبری از سال ۶۸ تاکنون در رابطه با حوزه و روحانیت داشتند. مطالبی که در این پیام آمده در حقیقت جمع بندی و صورت بندی جدید تمام صحبت‌هایی است که ایشان پیش از این داشتند، بنابراین برای فهم این پیام باید مطالب دیگر مقام معظم رهبری در این رابطه دیده شود.
استاد حوزه علمیه قم پس از این تحلیل محتوایی مختصر ادامه داد: پس از صدور این پیام، بلافاصله در شورای معاونان حوزه‌های علمیه جلسه‌ای برگزار شد و در آن جلسه تکالیفی برای معاونت‌ها و بخش‌های مختلف تعیین شد، از جمله برای پژوهشکده مطالعات راهبردی چند تکلیف تعیین شد. یکی اینکه به پژوهشکده سپرده شده که برای این پیام با استفاده از سایر بیانات مقام معظم رهبری و همچنین منشور حوزه و روحانیت امام خمینی (ره) شرح مفصلی تدوین شود. این کار را ما به صورت یک پروژه بسیار مهم و اساسی در دست داریم و در حال انجام آن هستیم، ولی چون این صحبت مقام معظم رهبری در رابطه با کل هویت حوزه هست و ابعاد مختلف حوزه‌های علمیه را شامل می‌شود، لازم است بیانات ایشان از سال ۶۸ تاکنون؛ یعنی تقریباً نزدیک ۳۵ سال که بسیار مفصل هم هست تحلیل مضمونی شود و بنابراین شرح این پیام به صورت کامل یک مقدار زمان براست در عین حال ما به این مسئله همت گماشتیم و شروع کردیم. امیدواریم که در مدت یک ماه آینده ویرایش اول این شرح را تحویل بدهیم و از آن برای گفتمان سازی نسبت به این پیام استفاده شود.
رئیس پژوهشکده مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت در ادامه بیان داشت: کار دومی که به ما سپردند تدوین چشم انداز دوم حوزه‌های علمیه بر اساس این سند است. با توجه به اینکه چشم انداز اول حوزه‌های علمیه در سال ۱۴۰۴ به پایان می‌رسد، باید چشم انداز دوم نوشته شود و این پیام به عنوان سند بالادستی چشم انداز دوم حوزه‌های علمیه تعیین شده و ما در حال تدوین چشم انداز بر اساس این پیام به ضمیمه بیانات دیگر مقام معظم رهبری و منشور حوزه روحانیت و رهنمودهای مراجع عظام هستیم که البته این هم یک مسیر کوتاه مدت نیست یعنی در دو ماه و سه ماه نمی‌شود این کار را انجام داد. مطالعاتش آغاز شده است. ابتدا نظریه تحول حوزه بر اساس این پیام باید تولید شود که تقریباً تولید شده و به اصطلاح قدم‌های آخر را در این رابطه برمی داریم.
حجت‌الاسلام میرمعزی گفت: بر اساس نظریه تحول، وضعیت مطلوب و آرمانی حوزه تدوین خواهد شد و پس از انجام مطالعات محیط شناسی درونی و بیرونی با یک نگاه آینده پژوهانه، چشم انداز ۲۰ ساله حوزه‌های علمیه تدوین خواهد شد.
استاد حوزه علمیه قم اضافه کرد: کار سومی که ما به عهده گرفتیم، بعضی اقداماتی است که نیاز به برنامه بلند مدت ندارد و در زمرة اقدامات عاجل و کوتاه مدت است. یکی از این اقدامات در رابطه با عناوین مقاطع و مدارک حوزوی بود. در این باره مطالعه‌ای از قبل در پژوهشکده انجام شده بود و نتیجه آن در دو جلسه شورای عالی با حضور معاونت آموزش مورد بحث قرار گرفت و اعضای شورای عالی نقطه نظراتی داشتند و قرار شد معاونت آموزش با همکاری پژوهشکده با اعمال این نظرات ویرایش دوم آن را برای شورای عالی ارسال کند.
وی افزود: یکی دیگر از کارهای کوتاه مدت تقویت رابطه حوزه و روحانیت با جامعه است که مورد تأکید مقام معظم رهبری در این پیام بود. مطالعه راهبردی در باره آسیب شناسی این رابطه و راهبردها و سیاست‌های اصلاح و تقویت آن پیش از این پیام در پژوهشکده آغاز شده بود و با این پیام این پروژه تسریع شده و در حال انجام است، امیدواریم که در یکی دو ماه آینده نتایج آن را بتوانیم برای تصمیم سازی و تصمیم گیری به شورای عالی ارائه بدهیم.
