مروری بر یک واقعه تاریخی؛ «جنگ نفتکشها» نبردی که از خارگ آغاز شد
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- حامد عرب زاده: «جنگ نفتکشها» عنوانی است که شاید در گوش نسل امروز کمتر طنین انداخته باشد، اما برای آنان که در دهه ۶۰ خورشیدی در دل خلیج فارس زندگی کردند، معنایی آکنده از انفجار، دود، آژیر و مقاومت دارد؛ جنگی نانوشته، بی‌مرز، که دشمن سعی کرد با هدف قرار دادن شاهرگ اقتصادی ایران، نبرد را از میدان‌های نبرد زمینی، به دریا بکشاند.
در میانه این طوفان، جزیره خارگ، قلب تپنده صادرات نفت ایران، خود را به عنوان میدان اصلی نبردی معرفی کرد که تاریخ آن را «جنگ نفتکشها» نام نهاد.
در اواسط جنگ ایران و عراق، وقتی رژیم بعث عراق نتوانست در خاک ایران پیشروی کند، به یک استراتژی جنگی جدید روی آورد، فلج کردن اقتصاد ایران با هدف قرار دادن نفتکشها و زیرساخت‌های صادراتی نفت. این استراتژی از سال ۱۳۶۳ وارد فاز علنی شد.
جزیره خارگ که در آن سال‌ها بیش از ۹۰ درصد صادرات نفت خام ایران از آن صورت می‌گرفت، به اصلی‌ترین هدف حملات هوایی و دریایی عراق تبدیل شد.
اولین حملات هوایی به خارگ از پایگاه‌های هوایی عراق انجام شد؛ جنگنده‌های میراژ و سوخو با عبور از لایه‌های پدافند هوایی، مستقیماً تأسیسات بارگیری نفت، اسکله‌های صادراتی و نفتکشهای منتظر بارگیری را هدف قرار می‌دادند.
حمله به نفتکشها؛ جنایتی فراموش‌شده
در این دوران، هر بشکه نفتی که از خارگ صادر می‌شد، با هزینه‌ای به قیمت جان و خون همراه بود. به تعداد روزهای جنگ، مخازن و اسکله‌های خارگ هدف قرار گرفتند. تجهیزات بارگیری، لوله‌های انتقال، مخازن نفت، و حتی سیستم‌های برقی و ارتباطی با دقت بمباران شدند.
مردم مقاوم و شریف خارگ، کارکنان عملیات، مهندسان، دریانوردان، و نیروهای نظامی و پشتیبانی، با وجود خطر دائمی، جزیره را ترک نکردند. شب‌ها عملیات تعمیر لوله‌ها انجام می‌شد. روزها بارگیری با احتیاط و سرعت پیش می‌رفت. هر تانکر نفتی که از خارگ خارج می‌شد، نماد پیروزی اقتصاد بر تهدید نظامی بود.
در طول سال‌های ۱۳۶۳ تا ۱۳۶۷، بیش از ۲۵۰ نفتکش ایرانی و خارجی در آب‌های خلیج فارس هدف حمله قرار گرفتند. عراق با پشتیبانی اطلاعاتی آمریکا و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، نفتکش‌هایی را که مقصد یا مبدأشان خارگ بود، با موشک‌های اگزوسه و بمب‌های خوشه‌ای منهدم می‌کرد.
نفتکشها به‌جای اسکورت‌های نظامی، با امید و دعای مردم راهی می‌شدند. صدها خدمه، ملوان، و مهندس کشته یا مجروح شدند، اما صادرات قطع نشد.
آمارها نشان می‌دهد نرخ صادرات نفت ایران حتی در اوج جنگ نفتکشها به طور کامل متوقف نشد و این یعنی موفقیت یک استراتژی مقاومتی که ریشه در خارگ داشت.
خارگ شاهرگ اقتصاد ایران را زنده نگه داشت
کارشناس امنیت انرژی و حمل‌ونقل دریایی به خبرنگار مهر گفت: حفاظت از خطوط صادرات نفت در شرایط جنگی، کاری بس دشوار و پیچیده است که نیازمند هماهنگی دقیق میان نیروهای نظامی، کارکنان صنعت نفت و سازمان‌های امنیتی است.
علی رستمی افزود: دشمن با برنامه‌ریزی دقیق، نفتکشهای ایرانی را در مسیرهای آبی هدف قرار داد تا صادرات نفت را فلج کند. اما مدیریت و مقاومت خارگ موجب شد تا این حملات نتوانند تأثیر ماندگاری بر روند صادرات داشته باشند.
او ادامه می‌دهد: جنگ نفتکشها نشان داد که امنیت انرژی فراتر از حوزه نظامی است و به معادله‌ای اقتصادی و سیاسی تبدیل می‌شود که مدیریت یکپارچه و مستمر می‌طلبد. در این زمینه، جزیره خارگ با تمام محدودیت‌ها و فشارها توانست شاهرگ اقتصادی ایران را زنده نگه دارد.
مقاومت کارکنان نفت، تعمیر سریع تأسیسات آسیب‌دیده، مدیریت بحران و همکاری مستمر میان نیروهای دریایی، مرزبانی و بخش‌های فنی پالایشگاه خارگ، نمونه‌ای از ایثار و همبستگی ملی بود که اجازه نداد صادرات نفت قطع شود.
روایتی از دوران جنگ
رضا محمدی از کارکنان قدیمی صنعت نفت خارگ در گفتگو با خبرنگار مهر روایت می‌کند: در آن روزهای پرتنش، هر لحظه ممکن بود صدای انفجار گوش‌هایمان را پر کند. چندین نفتکش در نزدیکی خارگ هدف حمله قرار گرفتند و برخی از تأسیسات نیز آسیب دیدند. اما همه ما می‌دانستیم که باید با تمام توان تلاش کنیم تا صادرات نفت ادامه داشته باشد. این مسئولیتی بود که روی دوش همه ما سنگینی می‌کرد.
حتی در شرایطی که آتش سوزی در اسکله‌ها شعله‌ور بود، تیم‌های عملیاتی بدون وقفه مشغول تعمیر و بارگیری نفت بودند او افزود: حملات دشمن باعث نشد که روحیه کارکنان کاهش یابد. برعکس، هر حمله ما را مصمم‌تر می‌کرد تا سخت‌تر کار کنیم. حتی در شرایطی که آتش سوزی در اسکله‌ها شعله‌ور بود، تیم‌های عملیاتی بدون وقفه مشغول تعمیر و بارگیری نفت بودند.
از نظر محمدی، این جنگ نه فقط نبردی نظامی، بلکه نمادی از اراده ملی و اتحاد همه جانبه بود: خارگ فقط یک مرکز نفتی نبود، بلکه قلب اقتصاد و نماد مقاومت مردم ایران بود.
کارشناس انرژی و امور نفت تاکید می‌کند که امروز نیز تجربه جنگ نفتکشها باید به عنوان یک درس بزرگ در برنامه‌ریزی‌های امنیتی و اقتصادی کشور مورد توجه قرار گیرد.
به گفته او، حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی انرژی، نه تنها در زمان جنگ بلکه در شرایط صلح نیز اهمیت حیاتی دارد.
شهید مهدی و یارانش مدافعان جان‌برکف جنگ نفتکشها
جنگ تحمیلی هشت ساله عراق علیه ایران، تنها یک جنگ زمینی و هوایی نبود؛ بلکه یکی از نبردهای کلیدی و کمتر دیده‌شده، جنگ نفتکشها در خلیج فارس بود که نقش حیاتی در حفظ اقتصاد کشور ایفا کرد.
در این نبرد سرنوشت‌ساز، شهید نادر مهدی و یارانش، به عنوان مدافعان جان‌برکف خطوط نفتی و اسکله‌های جزیره خارگ، با رشادت و ایثار، نقشی بی‌بدیل بر عهده داشتند.
علی قاسمی از فرماندهان برجسته دوران دفاع مقدس در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: شهید نادر مهدی یکی از جوانمردان واقعی جنگ نفتکشها بود که با مدیریت میدانی خود توانست نیروهای حفاظت اسکله و نفتکشها را به بهترین شکل سازماندهی کند.
خارگ فقط یک جزیره نفتی نبود، بلکه خط مقدم دفاع اقتصادی ایران بود وی اضافه کرد: در آن روزهای سخت، وقتی دشمن تلاش داشت صادرات نفت ایران را با حملات مکرر به نفتکشها و اسکله‌های خارگ متوقف کند، شهید مهدی و تیمش مثل کوه ایستادند.
قاسمی ادامه می‌دهد: خارگ فقط یک جزیره نفتی نبود، بلکه خط مقدم دفاع اقتصادی ایران بود. شهید نادر مهدی با حضور مستمر در ساحل و شناورها، عملیات پشتیبانی و تعمیر تجهیزات آسیب‌دیده را هدایت می‌کرد و روحیه رزمندگان را حفظ می‌کرد. این مردان در شرایطی که آتش و انفجار همه‌جا را فرا گرفته بود، با دلی سرشار از ایمان و تعهد، مانع از توقف صادرات نفت شدند.
او همچنین به نقش دیگر یاران شهید مهدی اشاره می‌کند: این پیروزی حاصل تلاش جمعی بود؛ از نیروهای مرزبانی و دریایی گرفته تا کارکنان نفت و مردم جزیره خارگ. همه یکپارچه در برابر دشمن ایستادند. هرکدام از این رزمندگان، قصه‌ای از جان‌فشانی و عشق به وطن دارند.
قاسمی با تأکید بر اهمیت یادآوری این رشادت‌ها می‌گوید: امروز که امنیت انرژی برای کشور حیاتی است، باید یاد شهید نادر مهدی و همرزمانش را گرامی بداریم و از تجربیات آن روزهای سخت برای حفاظت از منابع ملی بهره ببریم.
نباید جنگ نفتکشها را فراموش کرد
جنگ نفتکشها، جنگی بود که بدون آتش سنگین توپخانه، بدون مرز مشخص، و بی‌صدا در رسانه‌های غربی، ایران را هدف گرفت. هدف اصلی آن، زانو زدن اقتصادی ایران در برابر فشار بین‌المللی بود.
اما جزیره خارگ، با ایستادگی خود، به دنیا نشان داد که ملتی که نفتش را در میان گلوله صادر می‌کند، هرگز تسلیم نخواهد شد.
امروز، اگر خارگ هنوز می‌تپد، اگر نفت ایران هنوز جریان دارد، و اگر اقتصاد ملی از دل تحریم و جنگ عبور کرده، بخشی از این افتخار، به مقاومت خاموش مردم و کارکنان خارگ در آن سال‌های تلخ و شجاعانه بازمی‌گردد.
