به گزارش اکوایران، منصوره محمدی: سرو ابرکوه یکی از پیرترین جانداران ایران درختی است با یازده و نیم متر تنه و بلندی ۲۵ تا ۲۸ متر. این درخت که به نام سرو ابرکوه شهرت دارد یکی از آثار طبیعی ملی است. این درخت تنومند به عنوان نماد سرو در ایران باستان، حجاری‌ها و نقاشی‌های زیادی دیده می‌شود. در روزهای گذشته، خبرهایی درباره به خطر افتادن جان یک درخت کهنسال در فضای مجازی منتشر شد. یک اتاق نگهبانی در عرصه سرو ابرکوه به عنوان پیرترین جاندار ایران ساخته شده است. خبرگزاری مهر نوشته، این اولین باری نیست که اطراف این سرو کهنسال محصورتر می‌شود.
عباس قدیریان رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان ابرکوه در گفت‌وگو با «اکو ایران» درباره ساخت این اتاقک گفت: «براساس مصوبه شورای راهبردی محیط زیست که نماینده میراث فرهنگی نیز در آن حضور داشت، ساخت این اتاقک که جزو طرح جامع سرو است، تصویب شد.» به گفته قدیریان وجود این اتاقک نیاز بوده و در جایی ساخته شده که قبلا یک کافه بوده و حالا تغییر کاربری داده و این اتاقک ایجاد شده که قرار است در آن ورودی و بلیت فروشی برای بازدید از بنای سرو تعریف شود. وی در پاسخ به این سوال که مکان‌یابی برای ایجاد این اتاقک انجام شده است نیز گفت: «ساخت اتاقک براساس طرح جامع است و شاید کسانی که از مکان‌یابی و طرح جامع اطلاعی نداشتند، این خبر را کار کردند.»
قوانین درباره درختان کهنسال چه می‌گویند؟
اما ساخت این اتاقک، یکبار دیگر مساله حفاظت از جان درختانِ کهنسال را زیر سوال برد. مروری بر قوانین موجود در ایران در زمینه حفاظت از درختان و به ویژه درختان کهنسال نشان و سابقه قطع از بین رفتن این درختان نشان می‌دهد، قانون در برخی موارد نتوانسته بازدارندگی کافی در حفاظت از آنها را برعهده داشته باشد.
قانونِ حفاظت از درختان کهنسال در ایران قدمتی نزدیک به صد سال دارد. در اسفند ماه سال 1317 برای نخستین بار هیات وزیران وقت بخشنامه‌ای مبنی بر ممنوعیت قطع درختان با عمر بیش از ۱۰۰ سال را تصویب و ابلاغ کرد و قطع هر نوع درخت با این ویژگی‌ها ممنوع شد.
البته در طی دهه‌های اخیر، قوانین بسیاری برای حفاظت از درختان در ایران تدوین شده است. از جمله قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع یکی دیگر از قوانین مهم در زمینه حفاظت از درختان بود که در سال 1346 تصویب شد. این قانون بر حفاظت و بهره‌برداری از جنگلها، مراتع و بیشه‌های طبیعی و اراضی جنگلی ملی شده اشاره داشت. قانون حفظ و و گسترش فضای سبز و جلوگیری از قطع بی رویه درخت قانون دیگری بود که در سال 1352 تصویب شد. این قانون شهرداری ها را موظف به تهیه شناسنامه برای درخت می‌کرد.
آیین نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست در سال 1354 توسط هیات وزیران تصویب شد. در این قانون درختان کهنسال یادگار طبیعی و در گروه آثار طبیعی ملی قرار گرفتند که با منظور داشتن محدوده متناسبى تحت حفاظت قرار مى‌گیرد.
همچنین مواد 684،685، 686 قانون مجازات اسلامی- تعزیرات به جرایمی می‌پردازد که به عمل ارتکابی علیه درختان و محصولات زراعی و باغات مربوط است. در این مواد به انواع مجازات حبس برای قطع درختان اشاره شده است.
شتابِ قطع ریشه‌های کهنسالان
اما این قانون تا به امروز نتوانسته جانِ درختان ایران را حفظ کند. به ویژه درختان کهنسال که ارزش اکولوژیک بسیار بالایی دارند. پژوهش‌های انجام شده درباره ویژگی‌های این درختان نشان داد، آنها نقش مهمی در رژیم‌های هیدرولوژیکی، چرخه های عناصر غذایی و فرایندهای حیاتی اکوسیستم‌ها دارند، تاثیر زیادی بر پراکنش مکانی و زمانی درختان گونه همنوع و جمعیتهای سایر گونه‌های گیاهی دارند و با حمایت از گیاهان و جانوران دیگر به عنوان نقاط مهم تنوع زیستی عمل می‌کنند.
چنار امامزداه صالح، با قدمت بیش از 700 سال یکی از نمادهای تجریش بود. نخستین بار در دهه 30 این چنار در آتش سوخت، برای زنده نگه داشتن سرش بریده شد و تا دهه 60 با همان وضعیت در محل حضور داشت، اما یک حفاری آخرین نشانه‌های حیات درخت را نیز از بین برد.
درخت چنار 500 ساله دامغان، درخت کهنسالی بود که در سال 1388 توسط یکی از مالکین در منطقه فیخار قطع شد. مالکین منطقه علت قطع درخت را مزاحمت ریشه‌های آن برای مسیر قنات و چشمه آب ذکر کردند.
چنار باغ فین کاشان، یکی از درختانِ کهنسال این مجموعه به قدمت بیش از 220 سال بود که در سال 1399 قطع شد. این درخت که یکی از چند چنار باقی‌مانده از حکومت فتحعلی‌شاه بود. مدیر پایگاه باغ فین کاشان علت این اقدام را بیماری درخت به یک قارچ اعلام کرد.
درخت چنار 200 ساله لرستان در سال 1402 قطع شد. جان این درخت به دلیل قرار گرفتن در مخزن یک سد از دست رفت. مدیر کل وقت منابع‌طبیعی و آبخیزداری لرستان در اینباره گفته بود سه اصله درخت در مخزن سد مخمل‌کوه قرار داشت و چاره‌ای غیر از قطع این درختان وجود نداشت.
درخت 500 ساله انجیر معابد در کیش، درخت کهنسال دیگری بود که خبر خشک شدن آن در سال 1402 منتشر شد. دلیل خشک شدن آن هرس غیراصولی اعلام شد، اما معاون گردشگری منطقه آزاد کیش این خشک شدن را ناشی از یک روند چند ساله دانست و دلایل مختلفی از جمله ساخت‌سازهای تجاری و اقامتی گسترده و هدایت آب به سمت این درخت که ناشی از ساخت و سازها بود اعلام کرد.
سال گذشته، کلیپی از قطع یک درخت بلوط که قدمت آن به بیش از 700 سال می‌رسید رسانه‌ای شد، درختی که هیچ استانی قطع آن را گردن نگرفت. ابتدا اعلام شد راهداری فارس آنرا قطع کرده است، مدیر کل منابع طبیعی فارس آنرا تکذیب کرد. در ادامه اعلام شد که این درخت در اسلام آباد غرب قطع شده، منابع طبیعی کرمانشاه نیز آنرا تکذیب کر و در نهایت هیچ نهادی مسئولیت این درخت را گردن نگرفت.
درخت کهنسال خیابان سپه قزوین، که منتسب به دوره قاجار بود در سال 1403 قطع شد. مدیر عامل سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری قزوین علت قطع این درخت را خشک شدن و در حال سقوط بودن آن اعلام کرد.
