شیلات محور توسعه پایدار اقتصاد دریایی؛ از احیای خزر تا صادرات به بازار
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها – زهرا رگان: صنعت شیلات و غذاهای دریایی یکی از ارکان مهم اقتصاد ایران است که نقش مؤثری در تأمین امنیت غذایی، اشتغال‌زایی و توسعه پایدار دارد. با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور و دسترسی به دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان، ایران ظرفیت‌های قابل توجهی در حوزه صید و پرورش آبزیان دارد.
استان گیلان به عنوان یکی از قطب‌های اصلی شیلات کشور، از دیرباز نقش کلیدی در تولید و فرآوری محصولات دریایی ایفا کرده است. این منطقه با منابع غنی آبزیان، صنایع مرتبط و دسترسی به بازارهای داخلی و خارجی، جایگاه ویژه‌ای در این صنعت دارد. گیلان علاوه بر تأمین نیاز داخلی، سهم قابل توجهی در صادرات محصولات شیلاتی داشته و به توسعه اقتصادی و افزایش درآمدهای ارزی کشور کمک می‌کند.
در سال‌های اخیر، صنعت شیلات نقش مهمی در احیای ماهیان دریای خزر ایفا کرده است، اما به دلیل صید بی‌رویه، آلودگی‌های زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی، جمعیت برخی گونه‌های ارزشمند مانند ماهیان خاویاری کاهش یافته است. در این راستا، برنامه‌های تکثیر و بازسازی ذخایر آبزیان با استفاده از روش‌های علمی و مراکز پرورش و رهاسازی بچه‌ماهی‌ها می‌تواند در حفظ تعادل اکوسیستم دریای خزر بسیار مؤثر باشد.
اجرای طرح‌های پایش و مدیریت صید در سال‌های اخیر تلاش کرده است از کاهش بیش از حد جمعیت ماهیان جلوگیری کند. همچنین همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای با کشورهای حاشیه دریای خزر، اقدامات حفاظتی گسترده‌تری را به دنبال داشته است. این اقدامات نه تنها به حفظ گونه‌های مهم کمک کرده، بلکه موجب افزایش بهره‌وری و پایداری صنعت شیلات و حمایت از معیشت جوامع ساحلی شده است.
امروز یکشنبه با حضور رئیس بازسازی و ذخایر شیلات کشور، از مرکز ملی بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی تاسماهیان و سوف دریای خزر (شادروان دکتر یوسف پور) بازدید به عمل آمد.
در این بازدید که با حضور جمعی از خبرنگاران برگزار شد، علاوه بر مرکز مذکور، مرکز ملی افزایش ذخایر و حفاظت از ذخایر ژنتیکی ماهیان خاویاری و سوف دریای خزر در سیاهکل و مرکز شهید رجایی سنگر نیز مورد بررسی قرار گرفت.
افزایش چشمگیر رهاسازی آبزیان در کشور
«ناصر کرمی» رئیس بازسازی و ذخایر شیلات کشور در این بازدید اظهار کرد: در سال ۱۴۰۳، برنامه‌ریزی برای تولید و رهاسازی ۳۲۲ میلیون قطعه انواع آبزیان در آب‌های داخلی و حوزه دریایی انجام شد که با اقدامات انجام شده، ۴۵۱ میلیون قطعه ماهی در مراکز بازسازی ذخایر، به ویژه در آب‌های داخلی، رهاسازی شد.
وی افزود: در این میان، ۳۰ میلیون قطعه ماهی استخوانی و خاویاری در دریای خزر، با همکاری استانداری هرمزگان، رهاسازی شده است. ماهیان خاویاری که وابسته به طبیعت هستند، نیاز به حمایت ویژه دارند و خوشبختانه برنامه‌های سال گذشته فراتر از اهداف برنامه هفتم توسعه اجرا شد.
کرمی درباره برنامه‌های سال ۱۴۰۴ گفت: امسال نیز هدف‌گذاری برای رهاسازی بیش از ۱۰۰ میلیون قطعه ماهی انجام شده است. اگرچه محدودیت‌های اعتباری در برخی مناطق مانند هرمزگان مانع تحقق کامل اهداف سال گذشته شد، اما اقدامات مراکز بازسازی داخلی نوید تحقق اهداف بزرگ‌تر را می‌دهد.
وی استان‌های شمالی از جمله گیلان، مازندران و گلستان را پیشگام در تولید و تنوع گونه‌های آبزیان معرفی کرد و گفت: مرکز شهید انصاری گیلان با برخورداری از ۱۳ گونه ماهی استخوانی، نقش مهمی در این حوزه دارد.
رئیس بازسازی و ذخایر شیلات کشور، تغییرات اقلیمی و خشکسالی را چالش‌های بزرگ صنعت شیلات دانست و افزود: با اصلاح زمان‌های تکثیر و افزایش تعداد رهاسازی‌ها، تلاش شده اثرات منفی این چالش‌ها کاهش یابد.
ضرورت تقویت مراکز بازسازی و تأمین اعتبارات
کرمی به کمبود نیروی متخصص و نیاز به تأمین اعتبار برای توسعه مراکز بازسازی ذخایر اشاره و اظهار کرد: «با وجود همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، نیاز به تقویت زیرساخت‌ها وجود دارد تا توسعه پایدار در این بخش ادامه یابد.»
وی افزود: اقدامات انجام شده در سال‌های اخیر موجب تثبیت امنیت و پایداری ذخایر آبزیان شده و استان‌های شمالی و داخلی با برنامه‌های حفاظتی گسترده‌تر، به قطب‌های مهم شیلاتی کشور تبدیل شده‌اند.
حمایت از ذخایر ژنی و نقش استان‌های جنوبی
کرمی با بیان اینکه ۸۵ درصد گونه‌های دریای خزر برای زادآوری نیازمند مهاجرت به رودخانه‌ها هستند، گفت: خشکسالی، تغییرات اقلیمی و آلودگی‌های صنعتی و کشاورزی، ذخایر را تحت تأثیر قرار داده‌اند. بازسازی ذخایر، مهم‌ترین راه حفظ ذخایر ژنی آبزیان و کمک به پایداری اکوسیستم است.
وی با تأکید بر ضرورت توسعه مراکز بازسازی ذخایر در استان‌های جنوبی مانند خوزستان، بوشهر و سیستان و بلوچستان افزود: هرمزگان در زمینه تکثیر میگو پیشتاز است، اما به دلیل مشکلات اعتباری، برخی مراکز تکثیر نیازمند تکمیل و تجهیز هستند.
افزایش تولید و صادرات خاویار ایرانی
رئیس بازسازی و ذخایر شیلات کشور اعلام کرد: در سال ۱۴۰۳، تولید گوشت ماهیان خاویاری به ۶۵۰ تن رسید که رشد ۲۶ درصدی نسبت به سال قبل داشت.
وی ادامه داد: ۲۵۰۰ کیلوگرم خاویار استحصال شده که ۱۷ درصد افزایش نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد. صادرات خاویار از طریق گمرک به بیش از ۷.۵ تن رسید و انتظار می‌رود صادرات غیررسمی نیز در همین سطح باشد.
کرمی با اشاره به جایگاه ویژه ایران در بازار جهانی خاویار گفت: برند خاویار ایرانی همچنان اعتبار بالایی دارد و برنامه‌های توسعه‌ای می‌تواند این صنعت را به رشد بیشتر برساند.
توسعه آبزی‌پروری و افزایش صادرات محصولات شیلاتی در ایران
«مهدی علامیر» مدیرکل دفتر حوزه ریاست، روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان شیلات ایران، با اشاره به اهمیت توسعه آبزی‌پروری اظهار کرد: ایران هم‌اکنون نزدیک به ۷۰۰ هزار تن تولیدات آبزی‌پروری دارد که نقش مهمی در اشتغال‌زایی و تأمین نیازهای غذایی ایفا می‌کند و نشان‌دهنده تمرکز کشور بر پرورش آبزیان به جای صید بی‌رویه است.
وی تأکید کرد: مراکز تکثیر آبزیان نقش کلیدی در تأمین سفره‌های مردم دارند و رهاسازی آبزیان پایه و اساس پرورش محسوب می‌شود.
علامیر درباره هماهنگی صید و پرورش گفت: کشورهای پیشرو نیز برای حفظ ذخایر و پایداری معیشت مردم، اقدامات مشابه انجام می‌دهند.
افزایش مصرف آبزیان و فرهنگ‌سازی در جامعه
مدیرکل روابط عمومی سازمان شیلات ایران با اشاره به مصرف سرانه آبزیان در کشور گفت: ایران با مصرف حدود ۱۴ کیلوگرم در سال، فاصله زیادی با میانگین جهانی بیش از ۲۰ کیلوگرم دارد که هدف‌گذاری شده این رقم افزایش یابد.
وی افزود: آموزش و فرهنگ‌سازی باید از مدارس آغاز شود. تفاهم‌نامه‌هایی با شهرداری‌ها و آموزش و پرورش برای برگزاری جلسات آموزشی و ترویج مصرف آبزیان در مدارس اجرا شده است. هدف افزایش آگاهی عمومی درباره فواید مصرف ماهی و تبدیل آن به بخشی جدایی‌ناپذیر از رژیم غذایی مردم است.
رشد صادرات و جایگاه ایران در بازار جهانی
علامیر درباره وضعیت صادرات محصولات آبزیان گفت: بر اساس برنامه‌های مدون، صادرات انواع محصولات به ویژه ماهیان گرمابی در حال افزایش است. ۱۴ تا ۱۵ درصد از تولیدات آبزیان کشور به صادرات اختصاص دارد که عمدتاً به عراق صادر می‌شود.
وی افزود: در بخش صادرات خاویار، ایران همچنان در رتبه‌های برتر جهانی قرار دارد. خاویار ایرانی با ۱.۷ درصد از حجم محصولات کشاورزی و ۱۱ درصد از ارزش کل محصولات شیلاتی سهم قابل توجهی دارد و برند آن یکی از برترین برندهای جهانی است.
«علی اکبر قربان نیا» رئیس شیلات شهرستان سیاهکل نیز گفت: بر آورد می‌شود تولید بچه ماهیان خاویاری در مرکز شهید بهشتی سنگر بالغ بر یک میلیون قطعه، ماهی سفید ۱۰ میلیون قطعه و برآورد تولید در مرکز سیاهکل ۶۵ میلیون قطعه ماهی سفید ۲ میلیون ماهی سوف و ۱۰۰ هزار قطعه ماهی خاویاری باشد.
